Hurrengo orrialdeetan eskolan gero eta gehiago planteatzen eta garatzen diren hiru kontzeptu garrantzitsuri buruz hitz egingo da (Gonzalez, 2003).
Stanislavski, “Hacia un teatro pobre” liburuan, bere antzerkiari laborategi deitzen dio. Espazio horretan, aktorea kontzeptu berriak esperimentatu, sortu eta aurkitzen ditu, eta kontzeptu horiek lagundu egiten diote bere burua garatzen eta gizabanako gisa eboluzionatzen.
Antzerkia modu naturalean sortzen da bere jarduera ludikoan. Haurtzaro txikia (0-3 urte) dena idazteko dagoen orri zuriaren adina da. Oraindik berria den eremu batean daude haurrak. Dena posible den adina. (Grotowski, 1968).
Antzerkia bizitza izeneko eremu berri hori ezagutzeko bide bat da (Oriso, 2021). Antzerkiaren muina topaketa da. Norbere buruarekin topo egiteak, hau da, antzerkiak aukera ematen du norberarekin harremanetan jartzeko (Grotowski, 1968). Hori horrela izanik, antzerkia Osorio (2021) arabera bizirik dagoen artea da, giza adierazpen osatuenetako eta iradokitzaileenetako bat, hainbat diziplina eta adierazpide biltzen baititu, hala nola pertsonaien hitza, mugimendua eta ekintzak, elementu bisualak eta eszenografikoak, maskarak, jantziak, makillajea, argiztapena…
Baina horretaz gain, antzerkia bera ere jolas bat dela esan daiteke. Jada, López-Tamés (2010) dioen bezala, antzerkia denbora gelditzean eta espazio magiko batean funtsezko egoerak berriro planteatzean datzana. Azken batean, Tejerinaren arabera (1994), antzerkia antzezpena da, antzerki-ikuskizun kolektiboaren zeremonia, arte dramatikoa, antzezten duten pertsonen zeregina. Testuaz gain, hitzik gabeko antzerki-zeinuen multzoa eta komunikaziorako erabilitako antzezpen-teknika interpretatzeko eta transmititzeko tresna edo bidea.
Bestalde, antzerkiaren gaiaren parean, dramatizazioa eskoletan gero eta arrakasta handiagoz garatzen den jolas hezitzailea da (González, 2003).
Nuñez eta Del Rosarioren arabera (2007), dramatizazioa hezkuntza-espazio eta -tresna bat da, eskola-curriculuma beste arlo batzuetan garatzeko aukera ematen duena, hala nola; Hezkuntza Artistikoan, Gorputz Adierazpenean edo Hizkuntza eta Literaturan. Gainera, gizarte-trebetasunak garatzeko eta balioetan hezteko tresna indartsua da, pertsonen artekoa eta harremanetakoa baita.
Hezkuntzan, baina bereziki Haur Hezkuntzan, dramatizazioa oso garrantzitsua da; izan ere, haurrak mundua eta inguruan dituen pertsonak ezagutzen hasten da, eta emozioak adierazten eta sentimenduak adierazten laguntzen dio (González, 2003). Dramatizazioak interesa jartzen du esperientzian, prozesuan, bat-batekotasunean, pertsonaren nahi eta beharretan, bai eta edozein espazioren erabileran eta ber interpretazioan ere (Ortiz-Camacho, 2000).
Dramatizazioa, funtsean, diziplinartekoa da, hizkuntza-adierazpena erabiltzen baitu bere mezua transmititzeko, baina baita gorputz-adierazpena, adierazpen plastikoa eta adierazpen erritmo-musikala ere (Tejerina, 1997). Horregatik, eskola-esparruan dramatizazioaren edo antzerkiaren helburu orokorra autonomia pertsonala, autoestimua, sormena eta gainerakoekiko adierazpen- eta komunikazio-gaitasuna garatzea da, antzerki-ikuskizuna egon ala ez (Cruz, 2014).
Gainera, dramatizazioaren metodologiak komunikazioa errazten du hainbat hizkuntzatan, adimen emozionalean, osasun mentalean eta ikasleen eta eskola-testuinguruaren arteko bizikidetza-harremanetan (Cruz, 2014). Horregatik, Cruz (2014) arabera, antzerkia hezkuntza-komunitateko kideak (ikasleak, gurasoak eta irakasleak) bateratzen dituen jarduera izan daiteke, baldin eta ikasleen parte-hartzea edo antzezpenetara joatea proposatzen bada, nahiz eta hori ez izan gure funtsezko helburua.
Tejerinaren arabera (1999), dramatizazioa, sozialki bere ordezkoa den beste kontzeptu batekin batera bizi da: jolas dramatikoa.
Jolas dramatikoa, antzerki-tresnak bere baitara bideratutako praktika ludiko batean erabiltzen duen jarduera da, kanpoko proiekziorik gabe. Gizabanakoaren adierazpen sortzailearen eta bere nortasunaren garapen integralaren zerbitzura dagoen praktika multzoa (Álvarez et al, 2015).
Haurra aktore petoa da, bere bat-bateko jokoan pertsonaia desberdin eta askotarikoen imitazioa egiten du eta estimulazio hori modu natural eta zintzoan bizi du (Cruz, 2014).
Horregatik, bere ni-a, nortasuna eta ongizate pertsonala, besteekin elkartzea etengabe bilatzen duen haurrarentzat, jolas dramatikoa erabiltzea abentura eta laguntza bat da. Beren praktikarekin, antzerkiaren eskutik ikasi nahi izateko gogo bizia aurkituko dute (Cruz, 2014).
Gainera, jarduera dramatikoek onura handiak ekartzen dituzte, hala nola: emozioak, sentimenduak, ideiak, pertzepzioak, beldurrak eta abar adierazten laguntzen. Gorputz-eskema eratzen laguntzen, haurren nortasuna, autokontzeptua eta autoestimua eraikitzen ere. Izan ere, haurrek autonomia handiagoa hartzen dute beren ohiko jardueretan. Gainera, balioak, jarrerak eta arauak ikasten eta barneratzen dituzte eta ikasgelan edo ikasgelatik kanpo sortzen diren gatazkak konpontzeko aukera ematen dute (Moráles, 2015).
Motos y Tejedoren arabera (1996), dramatizazioak, jolas gisa, haurra askatasunez adieraztea eta gorputzaren bidez adierazten ikastea lortu nahi du, beldurrak edo lotsak alde batera utziz, gorputzaren eta emozioen askapena lortuz jolas gisa dramatizatuta, haur bakoitzaren irudimena askatzeaz gain.
Horri buruz hitz egiten da Haur Hezkuntzako bigarren zikloko gutxieneko irakaskuntzak ezartzen dituen abenduaren 29ko 1630/2006 Errege Dekretuan, eraikuntza-eremuari buruz. Norberaren nortasuna eraikitzearen eta ingurune fisikoa eta soziala ezagutzearen esparruan, haurren garapenaren alderdi hauek biltzen dira: norberaren ezagutza, auto irudiaren prestakuntza, identitate pertsonala eraikitzeko prozesua eta autonomiaren garapena. Alderdi horiek ingurune fisikoarekin eta sozialarekin elkarreraginean garatzen dira, jolasaren eta miaketaren bidez. Horrela, haurrak bere burua ezagutzen du, besteak ezagutzen ditu eta inguratzen duen errealitatea aurkitzen du.
Egiten diren jolas edo ariketa dramatiko guztietan, garrantzitsua da aktorea/umea bere muskuluez jabetzea, egin ditzakeen mugimendu ugariez jabetzea. Hau da, aktoreek beren gorputzekin lan egin behar dute hobeto ezagutzeko eta adierazgarriago bihurtzeko (Boal, 1992).
Horrekin guztiarekin, bat gatoz Morónen iritziarekin (2011). Morónek dio jolas dramatikoek garrantzi handia dutela haurren nortasunaren garapen integralean, haurraren garapenaren dimentsio desberdinak martxan jartzen dituztelako. Horrela, tentsioak askatzea eta gatazka pertsonalak konpontzeaz gain, sormena garatzea eta bere bizipenak eta eskuratutako ezagutzak askatasunez adieraztea lortuko du haurrak (Morales, 2015).
ERREFERENTZIAK
Álvarez-Uria, A., Tresserra, A., Zelaieta, E., & Vizcarra, M. T. (2015). Juego, teatro y educación infantil. La obra teatral «Kubik» y su valor pedagógico- artístico. Enseñanza & Teaching: Revista Interuniversitaria De Didáctica, 33(1), 143–161. https://revistas.usal.es/tres/index.php/0212-5374/article/view/et2015331143161/13311
Boal, A. (2002). Juegos para actores y no actores. Alba editorial.
Cruz, P. (2014). El juego teatral como herramienta para el tratamiento educativo y psicopedagógico de algunas situaciones y necesidades especiales en la infancia. http://e-spacio.uned.es/fez/eserv.php?pid=tesisuned:Educacion-Pcruz&dsID=Documento.pdf
Decreto 237/2015, de 22 de diciembre, por el que se establece el currículo de Educación Infantil y se implanta en la Comunidad Autónoma del País Vasco. https://www.euskadi.eus/y22-bopv/es/bopv2/datos/2016/01/1600142a.pdf
Díez, A., Brotons, V., Escandell, D., eta Rovira, J. (2016). Aprendizajes plurilingues y literarios. Nuevos enfoques didácticos.
https://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/64864/1/Aprendizajes-plurilingues-y-literarios_79.pdf
González, M. 2003. Valoración y función de la dramatización en la educación infantil y primaria. https://accedacris.ulpgc.es/bitstream/10553/5474/1/0235347_02003_0005.pdf
Grotowski, J. (). Hacia un teatro pobre. Siglo XXI de España
Tejerina, Isabel. (1997):«Juego dramático y educación creadora», en VV.AA. (ed.), Jornadas Internacionales Teatro y niño. Teatro para ver, Teatro para actuar, Tolosa: Festival Internacional de Marionetas, p. 71-81.
Morales, V. (2015).La importancia de la espresión corporal en educación infantil.
López-Tamés, R. (2010). Introducción a la literatura infantil. Alicante: Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. Recuperado el 24-03-2017 de http://www.cervantesvirtual.com/nd/ark:/59851/bmc7s831
Morales, V. (2015).La importancia de la espresión corporal en educación infantil.https://digibug.ugr.es/bitstream/handle/10481/46109/MoralesBetancort_TFGExpresionCorporal.pdf;sequence=1#:~:text=La%20expresi%C3%B3n%20corporal%20%C3%A1nima%20a,el%20movimiento%20y%20la%20expresividad
Núñez, L., Del Rosario, M. (2007). Dramatización y educación: aspectos teóricos.https://redined.educacion.gob.es/xmlui/bitstream/handle/11162/173260/3262-9897-1-PB.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Osorio, A. (2021). El teatro va a la escuela. Organización de estados Iberoamericanos.https://ccesv.org/wp-content/uploads/2020/10/MetasTeatro.pdf
Ortiz-Camacho, M. M. (2000). Comunicación y expresión corporal. Granada: Proyecto Sur.
Tresserras, A. (2017). Aportaciones a la formación del profesorado a través del análisis de una experiencia de arte y juego dramático en el primer ciclo de Educación Infantil.
Teatro paraiso.Educación artística y teatral en el 0-3. https://egela.ehu.eus/pluginfile.php/7303804/mod_resource/content/2/Educacion%20artistica%20en%20el%200-3_PARAISO.pdf
Tejerina, I. (1994). Dramatización y teatro infantil. Dimensiones psicopedagógicas y expresivas. Madrid. https://revistas.usal.es/tres/index.php/0212-5374/article/view/et2015331143161
Tejerina, I. (1999). El juego dramático en la Educación Primaria. Textos de Didáctica de la Lengua y la Literatura, 19, 33-90.
Tresserras, A. (2017). Aportaciones a la formación del profesorado a través del análisis de una experiencia de arte y juego dramático en el primer ciclo de Educación Infantil. https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/22845/TESIS_TRESSERRAS_ANGULO_ALAITZ.pdf?sequence=6&isAllowed=y